GIOTTO DI BONDONE

Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ (1303-1304) Νωπογραφία 200Χ185εκ. Πάδοβα, Παρεκκλήσιο Σκροβένι


Ο Βοκάκιος στο περίφημο «Δεκαήμερο» μιλά για τη νοημοσύνη, την επιδεξιότητα και την ευθυκρισία του Τζότο. Λέει ότι ήταν ένας άνθρωπος που έβλεπε καθαρά τον κόσμο που αντίκρυζε. Συνομήλικος και φίλος του Δάντη ο ζωγράφος είχε συνδεθεί επίσης με τον νεαρό τότε ποιητή Πετράρχη.

Στη «Θεία Κωμωδία» στο «Καθαρτήριο ΙΑ’» ο Δάντης παρουσιάζει τον Τσιμαμπούε που πέθανε το 1302 σαν τον μεγάλο εμπνευστή της ιταλικής ζωγραφικής που όμως τον ξεπέρασε ο μαθητής του Τζότο. Ο Άρνιμ Βίνκλερ τονίζει ότι ο «Τζότο υπήρξε ο πρώτος ζωγράφος του οποίου το έργο έχει ως βασικό γνώρισμα την εξατομίκευση των προσώπων. Ξεπέρασε τις φόρμουλες της προηγούμενης ζωγραφικής όπου ο χώρος δεν εκφράζεται, τις αντικατέστησε με μια ρεαλιστική εικόνα του κόσμου και του ανθρώπου. Κατά τον ίδιο σχολιαστή υπήρξε ο εμπνευστής μιας επαναστατικής στροφής στη ζωγραφική.

Ο θεμελιωτής της δυτικής ζωγραφικής Τζότο μέσα από τα αριστουργηματικά έργα και τις νωπογραφίες του προετοίμασε το έδαφος για την ιταλική αναγέννηση. Ο Τζότο έφτασε στην Πάδοβα το 1302 προσκεκλημένος των Φραγκισκανών. Ο Ενρίκο Σκροβένι τραπεζίτης και ισχυρός άνδρας της πόλης, αγόρασε το 1300 μία μεγάλη έκταση στην περιοχή που ονομαζόταν “della arena” επειδή παλιότερα υπήρχε εκεί ένα ρωμαϊκό αμφιθέτρο. Σε αυτή την τοποθεσία έχτισε το μέγαρό του το οποίο δεν υπάρχει σήμερα και το οικογενειακό παρεκκλήσιο.

Ο Τζότο ξεκίνησε τη διακόσμηση του παρεκκλησίου με νωπογραφίες στις 31 Μαρτίου 1303. Το παρεκκλήσιο Σκροβένι καταλαμβάνει ιδιαίτερα μεγάλη έκταση και αποτελείται από ένα κλίτος με μικρό θόλο. Η αρχιτεκτονική του παρεκκλησίου είναι απόλυτα δεμένη με τη ζωγραφική τόσο ώστε θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει πως το παρεκκλήσιο το σχεδίασε ο ίδιος ο Τζότο.

Η εικονογράφηση του παρεκκλησίου είναι εμπνευσμένη από τη Legenda aurea του Γιάκομπους ντε Βοραγίνι (1229-98) και από τους Στοχασμούς για τη ζωή του Ιησού Χριστού του Ψευδο – Μποναβεντούρα. Πρόκειται για μια εξαιρετική εικονογραφική σύλληψη, ο Τζότο αντικατέστησε τις ιερατικές μορφές με πρόσωπα ζωντανά παρμένα από την πραγματικότητα, ανθρώπους καθημερινούς, εκφραστικούς. Ο Τζότο υπήρξε δεξιοτέχνης της σκηνογραφίας και μετέτρεψε τις θρησκευτικές παραστάσεις στα φατνώματα σε ζωγραφισμένα παράθυρα. Σε όλο το παρεκκλήσιο κυριαρχεί ένα φωτεινό μπλε χρώμα, το οποίο δεσπόζει στην επιφάνεια του θόλου και συνοδεύεται με χρυσά αστέρια που συμβολίζουν τον ουρανό.

Η συγκεκριμένη νωπογραφία είναι από τη σειρά ιστορίες του Χριστού και παρουσιάζει την άφιξη των τριών μάγων μπροστά από το θείο βρέφος που κρατάει η Παναγία στα γόνατά της. Δίπλα στην Παναγία βρίσκεται ο Ιωσήφ και οι άγγελοι. Ο πρώτος μάγος έχει γονατίσει και προσκυνάει το βρέφος ενώ πίσω του στέκονται οι άλλοι δύο με το βοηθό τους που επιβλέπει τις καμήλες. Η σύνθεση είναι γεμάτη ζωτικότητα και κίνηση, έχει σκηνογραφική διάθεση και θεατρική απόδοση. Ο Τζότο ήταν εξαιρετικός χειριστής του χρώματος όπως φαίνεται και στη συγκεκριμένη νωπογραφία. Ενδεικτική είναι η ζωντάνια των χρωμάτων ειδικότερα στο φόντο αλλά και στα ενδύματα των μορφών. Το πορφυρό χρώμα του φορέματος της Παναγίας και τα λαμπερά ενδύματα με τις στιλπνές πτυχώσεις τους το αποδεικνύουν. Επίσης τα φωτοστέφανα με τη χρυσή χρωματική τους ένταση.

Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ 1303-1304 Νωπογραφία 200Χ185εκ. Πάδοβα, Παρεκκλήσιο Σκροβένι




Ο Τζότο αποκαλύπτει πόσο καλά ήξερε να χρησιμοποιεί το χρώμα, αξιοποίησε τις παλιές τεχνικές που δεν χρησιμοποιούνταν την εποχή εκείνη στην Ιταλία. Όπως επίσης τη χρήση γύψου αντί για μάρμαρο καθώς και εξεζητημένους τρόπους για να δώσει έμφαση σε σύμβολα και μορφές. Ακόμα ο Τζότο πειραματίστηκε με τεχνικές εισάγοντας διάφορες καινοτομίες με υλικά και χρωστικές αλλά και με τον τρόπο που δουλεύονταν τα υλικά. Τα χρυσά στοιχεία που εισάγει ομορφαίνουν τις συνθέσεις του και φανερώνουν τις επιρροές του από τα ψηφιδωτά της Ρώμης και της Ραβένας αλλά και από τα έργα τέχνης από χρυσό της Βενετίας.

Ο Ενρίκο Σκροβένι προσδοκούσε να γίνει κυρίαρχος της Πάδοβας με αυτό το εγχείρημα και να δώσει κύρος και αίγλη στην πόλη του. Το 1320 όμως εξορίστηκε και το 1336 πέθανε και ενταφιάστηκε στο παρεκκλήσιο. Σημαντικοί καλλιτέχνες όμως ακολούθησαν αργότερα το παράδειγμα του Τζότο σε ύφος προσωπικό αφού η καλλιτεχνική δουλειά του κατόρθωσε να προκαλέσει μεγάλη αίσθηση και να δώσει την αίγλη που επιθυμούσε ο Σκροβένι στην πόλη. Στον τάφο του Τζότο στη Φλωρεντία διατηρείται ακόμη η επιγραφή «Εγώ είμαι εκείνος που ανάστησα τη νεκρή τέχνη της ζωγραφικής».

Βιβλιογραφία

Τζότο, Βιβλιοθήκη Τέχνης, Καθημερινή, 2006
Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια Τέχνης, εκδ. Φυτράκης, 1964.
www. Scrovegni chappel
E.H Gombrich, Το χρονικό της Τέχνης, ΜΙΕΤ, 2004.
Μουσεία του Κόσμου, Ουφίτσι, Φλωρεντία, Mondatori- Φυτράκης.